De Kameleon: van versteend schoolplein naar groene leeromgeving
Communityschool De Kameleon in Zwanenburg is de afgelopen jaren vernieuwd tot een toekomstbestendige, multifunctionele onderwijsplek waar natuur, leren en spelen samenkomen. De school groeide van 750 naar 2.300 vierkante meter en huisvest een basisschool, peuterspeelzaal en kinderdagverblijf. Maar het project laat vooral zien hoe bouwen met Ruimte voor Natuur in het onderwijs niet alleen mogelijk is, maar de leefomgeving van kinderen structureel verrijkt.
Bij onze projecten streven we naar herstel van biodiversiteit, klimaatbestendigheid en groene, gezonde leefomgevingen. We willen Het Goede Doen. Wij bouwen aan projecten en omgevingen die goed zijn voor mens én aarde. De Kameleon laat zien hoe bouwen met Ruimte voor Natuur er in de praktijk uitziet: een plek waar natuur geen toevoeging is, maar de basis van de dagelijkse omgeving van kinderen.
Natuur als kans
Tijdens de voorbereiding voor de renovatie van De Kameleon ontdekten de ontwerpteams dat in het bestaande gebouw vleermuizen verbleven. Dat bracht wettelijke verplichtingen met zich mee: tijdelijke huisvesting moest worden gemaakt en het definitieve ontwerp moest ruimte bieden aan nieuwe, passende verblijfsplaatsen. In plaats van deze opgave als last te zien, werd het een katalysator voor natuurinclusieve keuzes in het hele plan.
Samen met Unitura en de architecten ontwierp Dura Vermeer Renovatie Midden West maatwerk-vleermuiskasten die onderdeel zijn geworden van de vernieuwde gevel. Hier waren voor de leerlingen ook bordjes geplaatst met weetjes over de vleermuizen. Zo ontstond een ontwerp waarin gebouw, natuur en omgeving logisch met elkaar verbonden zijn.
Een nieuw schoolplein dat leeft
Waar het schoolplein eerder volledig versteend was, is het nu een groene oase in de wijk. In samenspraak met de opdrachtgever en gebruikers — de kinderen — is een avontuurlijke buitenruimte ontworpen. Hier leren en spelen kinderen uit de hele buurt tussen inheemse planten, gevarieerde speelaanleidingen en zelfs een moestuin.
Onder het trapveldje is een waterbergende laag aangelegd. Een mooi voorbeeld waarbij klimaatadaptatie en spelen hand in hand gaan. Een wadi — een verlaging in het terrein waar regenwater tijdelijk kan infiltreren in de bodem — bleek voor een basisschool minder geschikt, maar waterretentiekratten bieden een veilige en effectieve oplossing. Voor een mogelijk toekomstige uitbreiding is het dak al voorbereid op een groendak, inclusief juiste dakbedekking en afvoeren.
Biodiversiteit die je ziet, hoort en voelt
De beplanting rondom de school is bewust samengesteld om biodiversiteit zichtbaar te versterken én om kinderen van dichtbij kennis te laten maken met het leven in en rond planten. De borders bestaan uit soorten die veel nectar en stuifmeel produceren, zoals duizendblad, rode zonnehoed, margriet, klokjesbloem en herfstanemoon. Deze planten trekken gedurende het seizoen een grote variatie aan bijen, hommels, vlinders en zweefvliegen aan. De siergrassen — zoals prachtriet, lampenpoetsersgras en vingergras — zorgen voor structuur, schuilplekken en overwinteringsmogelijkheden voor insecten, en leveren zaden voor vogels.
Een vogelnestje op het schoolplein
De maatwerk-vleermuiskasten worden geïnstalleerd
Ook struiken en bomen spelen een belangrijke rol in dit groene ecosysteem. Soorten zoals het krentenboompje, de trompetboom, sierkersen en haagbeuk trekken insecten aan met bloesem of ruw blad, bieden nest- en schuilplekken voor vogels en zorgen via hun bessen of zaden voor voedsel. Door deze mix ontstaat op het schoolplein een levendige biotoop waar kinderen dagelijks insecten kunnen zien landen, vogels kunnen horen fluiten en het ritme van de seizoenen vanzelf leren herkennen.
Groen dat bijdraagt aan welzijn en educatie
Met de vergroening van het plein is niet alleen de biodiversiteit versterkt, maar is ook een plek ontstaan waar kinderen natuur van dichtbij ervaren. Vlinders, insecten en vogels weten hun weg te vinden, terwijl de kinderen leren zaaien, oogsten en zorgdragen voor de moestuin.
Ook vleermuizen krijgen een educatieve plek binnen het project. Bij de mitigerende maatregelen zijn informatieve bordjes geplaatst met weetjes en een QR-code naar een vlog van ecoloog Daan Posthouwer. Zo wordt natuurbescherming tastbaar en begrijpelijk gemaakt voor leerlingen, ouders en omwonenden.
Langdurige borging van kwaliteit
Dura Vermeer is de komende twintig jaar verantwoordelijk voor het onderhoud van zowel gebouw als buitenruimte. Deze integrale verantwoordelijkheid — ontwerp, realisatie en beheer — zorgt ervoor dat natuurmaatregelen behouden blijven én kunnen doorgroeien.
De nieuwe toepassingen werden gepresenteerd in de klas
Houtsnippers bevorderen duurzaamheid en biodiversiteit
Leren voor toekomstige projecten
De Kameleon laat zien dat natuurinclusief bouwen in onderwijsprojecten volop kansen biedt. Belangrijke lessen zijn het zoeken naar koppelkansen — maatregelen die bijdragen aan zowel biodiversiteit als gebruikswaarde — en het vasthouden aan uitgangspunten tijdens ontwerp, uitvoering en gebruik.
Het resultaat is een school waar natuur geen toevoeging is, maar een essentieel onderdeel van de leeromgeving. Een plek waar kinderen niet alleen leren uit boeken, maar ook uit de natuur om hen heen.
Lees meer over Ruimte voor Natuur
Dura Vermeer werkt in opdracht van ProRail aan de Oostertoegang Amsterdam; het vervangen van vijf stalen spoorbruggen aan de oostzijde van Amsterdam Centraal.
ProRail heeft het project Oostertoegang Amsterdam gegund aan Dura Vermeer. Het gaat om de vervanging van vijf spoorbruggen nabij station Amsterdam Centraal.